Filigran w jubilerstwie
Wyroby złotnicze nie są wykonywane tylko za pomocą odlewów, np. łańcuszki wykonane ze złączonych, precyzyjnie skonstruowanych maleńkich drucików wykonuje się techniką złotniczą nazywaną filigranem.
Filigran polega na zdobieniu (nanoszeniu ornamentu) bądź wykonywaniu całego przedmiotu za pomocą cienkich drucików ułożonych w delikatny wzór w postaci ażurowej siateczki. Zaczęto ją stosować już w starożytności, popularyzowali ją głównie Etruskowie. Dominowały wtedy motywy spiralne. Również złotnictwo renesansowe często wykorzystywało tę technikę, która w tamtym czasie osiągnęła wysoki poziom. W Polsce wykorzystywano ją do produkcji m.in. pasów kontuszowych.
W tej technice złotniczej używa się złotych oraz srebrnych drucików. Skręca się je ze sobą (najczęściej po dwa), aby następnie rozklepać je młotkiem na płasko. Otrzymuje się w ten sposób efekt charakterystycznie ząbkowanych brzegów złączonych ze sobą drucików. Tak przygotowane układa się je potem w ornamenty i przylutowuje lub przykleja do podłoża. Dawniej służyły one także do tworzenia całych przedmiotów (np. koszyczków, pudełek). Technika filigranu często łączy się z techniką granulacji, która dodaje efekt w postaci wzoru usianego drobnymi kuleczkami.
Wyróżnia się dwa podstawowe typy robót filigranowych: na podkładzie (np. na biżuterii czy naczyniach) lub też stanowiące samodzielną ażurową konstrukcję (np. koszyczki).
Termin „filigran” pochodzi od łacińskich słów „Filum” (nitka) oraz „granum”( ziarno). W czasach starożytnych filigran stanowił najbardziej rozbudowaną technikę złotniczą. Wówczas wyroby filigranowe były dostępne tylko dla możnowładców. Ta misterna technika złotnicza ma długą tradycję związaną z powstaniem Mezopotamii, Syrii oraz Azji Środkowej. Pierwsze (greckie) przykłady filigranu pochodzą z okresu egejskiego. W najstarszych wyrobach utworzonych techniką filigranu dominującym elementem dekoracyjnym była granulacja. Produkcję filigranu zatrzymały "Wieki Ciemne". Na nowo pojawił się w 700 r. p .n. e. w Grecji i Etrurii. Najpopularniejszą biżuterią były wówczas kolczyki z dwiema ściankami o kwiatowym czy też geometrycznym ornamencie. W okresie rzymskim filigran stał się mniej popularny i posiadał bardzo słabą jakość. W okresie bizantyjskim (II w.n.e.) rozwijał się on w formach sakralnych (w krzyżykach, różańcach lub medalionach z chrześcijańskimi wizerunkami). Od XII w. w filigranie zaczął przeważać linearny wzór drutowy. Między VIII a XII w. n.e. tę technikę stosowano w złotnictwie celtyckim, tworząc tzw. celtyckie węzły. W XIII w. pojawiły się nowe odmiany filigranu: ażurowy, wieloplanowy oraz reliefowy. W czasach Renesansu we Włoszech filigran pojawił się w chrześcijańskich formach, lecz z antyczną stylistyką. W XVIII w. idealnie sprawdzał się on w produkcji różańców. W okresie Secesji (pod koniec XIX w.) ponownie zapanowała moda na filigran. Na początku kolejnego wieku w tzw. okresie wiktoriańskim bił on rekordy popularności w Wielkiej Brytanii. Dziś możemy znaleźć manufaktury filigranu na Malcie, w Portugalii, Macedonii, Albanii, Turcji (pod nazwą Telkari), Indiach (jako Takarashi). Obecnie do tej jednej z najstarszych technik złotniczych używa się głównie srebra.